Bezienswaardigheden uit de Jezuïetencollectie: reisgidsen, toerisme en erfgoed
Locatie: Bestuursgebouw van de Universiteit Maastricht Minderbroedersberg 4-6
Het fenomeen reisgids is nauw verbonden met de opkomst van het moderne toerisme in Europa vanaf medio negentiende eeuw, toen een uitgebreid spoorwegennet tot stand kwam. De toerist zocht plezier en ontspanning. Maar hij wilde ook zijn culturele horizon verbreden en zijn lichamelijke gezondheid verbeteren. Deze expositie toont hoe de reisgids als vaste metgezel de toerist precies aangaf, wat de moeite van een bezoek waard was: welke steden, welke gebouwen, welke badplaatsen, welke bergstreken, welk panorama. De reisgids bepaalde ‘the tourist gaze’ en speelde zodoende een belangrijke rol bij het definiëren van wat tegenwoordig als natuurlijk en cultureel erfgoed in Europa wordt beschouwd. De reisgidsen bevestigden niet alleen de stereotype beelden met betrekking tot ‘andere’ landslieden, maar stimuleerden tegelijkertijd de onderlinge ontmoetingen tussen Europeanen. Reisgidsen maken zodoende deel uit van de ver- en gedeelde geschiedenis van Europa.
Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog maakte een einde aan het opkomende toerisme. Zo gingen de Fransen in ieder geval niet meer voor hun ontspanning naar Duitsland. Pas met de toenemende welvaart na de Tweede Wereldoorlog ontstond het massatoerisme en de ‘toeristenindustrie’, met al haar problematische ecologische gevolgen. De toerist zoekt zijn bestemming steeds vaker buiten Europa. Aan een reis naar Parijs of Tenerife ontleent hij geen prestige meer, daarvoor moet de toerist minstens op safari naar Zuid-Afrika of naar de pinguïns op de Galapagos-eilanden.
De expositie is ingericht ter ere van Frans Cortenraad, bibliotheekmedewerker van het eerste uur van de Universiteit Maastricht. Hij neemt vanwege zijn pensioen afscheid van de universiteit en gaat nu lange reizen door Europa maken. Hij heeft zich veertig jaar met veel toewijding voor de Jezuïetencollectie van de universiteitsbibliotheek ingezet en menig bezoeker wegwijs gemaakt. In deze rijke collectie bevinden zich talloze reisgidsen, die Europa in beeld brengen.
‘Europa in beeld’ is het resultaat van nauwe samenwerking tussen de universiteitsbibliotheek en de Kunst- en Erfgoed Commissie. De expositie past bovendien bij het programma ‘Maastricht, Working on Europe’: de positionering van Maastricht als werkplaats van Europa; de plek waar de mensen van Europa elkaar treffen, waar ze samen nadenken over hoe het anders en beter kan en daar praktisch mee aan de slag gaan. In wisselwerking met Europese burgers willen de partners provincie, stad en universiteit zich op Europese vraagstukken richten, zoals die op het gebied van identiteit en cultuur.
Design wanden tentoonstelling: Menno Roosjen