Pedelstaf
ERFGOED
1976
Pedelstaf

Bij de opening van de Rijksuniversiteit Limburg op 9 januari 1976 – de dies natalis van Maastricht University – ontving de universiteit een pedelstaf uit handen van gouverneur Ch. van Rooy, de voorzitter van de Stichting Wetenschappelijk Onderwijs Limburg, nu het Universiteitsfonds Limburg / SWOL. De SWOL had zich al sinds 1965 ingezet voor de vestiging van een universiteit in Limburg. Van Rooy overhandigde overigens op deze historische dag niet alleen een pedelstaf, maar ook een hamer aan de eerste voorzitter Sjeng Tans en een zilveren ambtsketen aan de eerste rector magnificus Harmen Tiddens. De pedelstaf ging naar de eerste pedel van de universiteit, J. M. E Stockbroeckx, een ingehuurde kracht van het provinciehuis. Het woord pedel is overigens terug te voeren op het woord bidellus of pedellus, stafdrager.

Op deze wijze sloot de jonge universiteit aan bij een eeuwenlange traditie die tot in de Middeleeuwen teruggaat. Een universiteit kreeg de pedelstaf van oudsher van een externe partij, bijvoorbeeld een vorst of een bisschop, die met deze schenking alle autoriteit van de schenker aan de universiteit overdroeg. De staf was een teken van de geestelijke en wereldlijke autoriteit binnen de universiteit, een symbool dus van de universitaire autonomie. Het verhaal gaat dat de pedelstaf soms bij rumoerige plechtigheden als knuppel fungeerde om de orde te herstellen. Universiteit, staf, rector en pedel zijn hoe dan ook van oudsher nauw met elkaar verbonden.

De oudste pedellenstaven bestonden uit een houten stok die met een zilveren bekroning was voorzien. Later werden de staven geheel van zilver gemaakt. In Nederland hield men vast aan het oudste type. De maker van de pedelstaf van de Universiteit Maastricht is de edelsmid Dick Roymans uit Mechelen, die de tradities respecteerde. Hij gebruikte rio-palissander, een harde houtsoort, roodbruin tot zwartbruin van kleur met een sterke adertekening, en gaf de staf, met een totale lengte van 122 centimeter, een massief zilveren bekroning in de vorm van een morgenster. Ook voegde hij zilveren belletjes toe. Het gerinkel van de belletjes begeleidt de komst van de pedel, die bij het uitspreken van de woorden hora est met de staf op de grond slaat om een einde aan een promotieplechtigheid te maken. Roymans voorzag de staf  van drie zilveren knoppen met op de middelste de tekst: ‘aangeboden door SWOL te Maastricht 9 januari 1976’.

Beschrijving pedelstaf:
Totale lengte: 122 cm.
Lengte zilveren bekroning: 26 cm.
merken: Kantoorstempel Minervakop met K
(’s-Hertogenbosch)
gehalteteken staande leeuw met 1 (eerste gehalte)
jaarletter P (1975)
meesterteken van Dick Roymans (nummer 3331) met een T en een R ineen.

© 2024 Kunst- en erfgoedcommissie, Universiteit Maastricht