Door Annemieke Klijn

Jean Guillaume Hubert, ‘Sjeng’, Tans (1912-1993) was een van de grondleggers van de Universiteit Maastricht. Tans was een eigenzinnig mens. Als katholieke doorbraaksocialist in de Partij van de Arbeid (PvdA) wilde hij katholicisme en socialisme met elkaar verzoenen. Hij ontwikkelde zich tot onderwijsspecialist in de Tweede Kamer en speelde een cruciale rol in de Limburgse lobby voor het binnenhalen van een achtste medische faculteit in de tweede helft van de jaren zestig. De strijdbare én behendige politicus werd vanaf 1970 voorzitter van de Commissie Voorbereiding Achtste Medische Faculteit. Hij had al zijn vindingrijkheid nodig om deze faculteit in het kader van een te stichten universiteit van de grond te krijgen. Met de officiële oprichting van de Rijksuniversiteit Limburg op 9 januari 1976 beleefde hij zijn finest hour. Tans was van 1976 tot eind 1978 de eerste voorzitter van het College van Bestuur. Tans groeide op in een katholiek middenstandsgezin in het Maastrichtse Boschstraatkwartier, een arbeiderswijk, waar de crisisellende van de jaren dertig hard aankwam. Na de Tweede Wereldoorlog sloot hij zich in 1946 aan bij de PvdA. Tans raakte als leraar Nederlands aan een katholieke school én actief PvdA-lid in conflict met het katholieke establishment. Hij zag zich gedwongen zijn baan op te geven, werd fulltime politicus, kwam in de Tweede Kamer en reisde voortdurend tussen Maastricht en Den Haag heen en weer. Als onderwijsspecialist hamerde hij op de noodzaak van gelijke kansen en onderwijsvernieuwing. Van 1965 tot in 1969 bekleedde hij het partijvoorzitterschap van de PvdA – toen nog een belangrijke functie. Vanwege zijn bemiddelende rol tussen oude en jonge, linkse en rechtse socialisten raakte hij in de knel. Tans verlegde zijn aandacht naar Limburg. Maastricht sleepte in 1969 de ‘achtste’ in de wacht met de argumenten: spreiding van wetenschappelijk onderwijs, compensatie voor de mijnsluitingen, en de noodzaak van een Nederlandse universiteit op de cultuurdriesprong met Duitse en Franstalige instellingen. De keuze voor Maastricht was een politiek besluit. Limburg was electoraal jachtgebied geworden sinds het katholieke bolwerk in de loop van de jaren 60 afbrokkelde. Minister Gerard Veringa, nota bene van de Katholieke Volkspartij (KVP), benoemde Tans in 1970 tot voorzitter van de Commissie Voorbereiding Achtste Medische Faculteit ‘in het kader van een te stichten universiteit’. Het kwam goed uit dat Tans zowel in Limburg als in Den Haag de politieke mores door en door kende. Veringa zag in Tans een ‘grimmige doorbijter’, die niet snel zou opgeven. De voorbereidingscommissie kreeg geen kans om een van tevoren uitgestippelde route te volgen. Steeds moest zij inspelen op onvoorziene ontwikkelingen. Zo kwamen de plaatselijke medici in actie en noopte de economische teruggang tot bezuinigingen. Bovendien was het de vraag of er nog behoefte bestond aan uitbreiding van de opleidingscapaciteit van artsen. De bestaande universiteiten zaten niet bepaald op een nieuwkomer te wachten. Tans begreep bijtijds dat de komst van ‘de achtste’ alleen te rechtvaardigen was, als Maastricht het onderwijskundige experiment zou initiëren. Hij trok Harmen Tiddens, hoogleraar in de methodiek van het onderwijs in de geneeskunde, en Wijnand Wijnen, een onderwijspsycholoog, aan, die een ‘nieuwe’ basisfilosofie bepleitten. In 1974 wist Tans zijn partijgenoten minister van onderwijs Jos van Kemenade en staatssecretaris Ger Klein ervan te overtuigen dat de medische faculteit zo snel mogelijk moest starten. Tans wilde een point of no return bereiken nu de politieke wind uit een gunstige hoek woei. Na de totstandkoming van een lex specialis werd de Rijksuniversiteit Limburg op 9 januari 1976 officieel geopend. Tans werd de eerste voorzitter van het College van Bestuur en zette zich in voor het binnenhalen van nieuwe studierichtingen en de bouw van een academisch ziekenhuis.